ĐỨNG LỚP

ĐỨNG LỚP

   
 ( viết tặng các hoc trò cũ của tôi)

    Tôi được phân công về giảng dạy tại trường phổ thông trung học Đống Đa Qui nhơn ở miệt khu 6, ngôi trường nằm bên trong con đường Nguyễn Thái học , ngày trước mỗi khi có dịp vào đây là chỉ ăn phở Công Binh hay đến chơi nhà vài đứa bạn ở miệt khu 6 và điểm đến cuối cùng vẫn là quán phở ấy ....

    Buổi sáng thức dậy sớm cầm coi lại quyết định của Ty giáo dục, chọn cho mình chiếc áo nào thích hợp khi lần đầu tiên đến nhận công tác đây...Nếu như trước năm 75, nếu là cái mốc thời gian tính từ trước ngày 30 tháng tư năm 75 thì dễ rồi...
.
    Tôi chỉ cần chọn cái áo dài nào đẹp nhất mà tôi thích, trang điểm kỹ càng, ngắm vuốt sao cho coi được mắt là xong...
     Nhưng bây giờ đây mọi cái đều thay da đổi thịt, thành phố Qui nhơn sau ngày chính quyền cách mạng về tiếp quản, mọi cái đều mới mẻ, mọi người len lén nhìn nhau để mà sống  sao cho phải ./???
     Sống sao đây ??mặc dù gia đình tôi cũng thuộc loại " có lý lịch rõ ràng", vì thế chị em tôi mới được bổ nhiệm trước và có chỗ tốt trong thành phố, sau khi đã dự khóa đào tạo ngắn ngày của Ty giáo dục qua mấy lần chọn lại cái sơ yếu lý lịch của mỗi người và do chính tận tay cha tôi đem nộp cho hai chị em tôi.

     Không biết họ sắp xếp làm sao mà tôi được vào lớp 2A Tự Nhiên , được học tại trường Trinh Vương, ngôi trường cũ mà tôi đã từng  ngồi ở đó suốt hơn 10 năm, (lớp trưởng là bạn Trần Quang ảnh) 
 .
Lớp đào tạo ngắn ngày của chúng tôi gồm 50 giáo sinh đều đã có Tú tài 2, đã và đang theo học ở các trường sư phạm của chế độ cũ, hay đã theo học các nơi khác với một hai chứng chỉ đại học... chúng tôi gặp nhau ở đây để  ổn  định lại cuộc sống và ai cũng mong có việc làm ổn định vì chưa ai biết cuộc sống sẽ đi về đâu và tương lai mỗi người sẽ sao đây ???

      Lúc ấy cha tôi đã trở về gặp lại vợ con sau hơn 21 năm xa cách...trong mừng vui của cả gia đình và bà con họ hàng và nhất là của Mẹ tôi, cha tôi xuất hiện như một cứu tinh cho mọi người trong họ tộc nhà tôi, vì trong cuộc đổi đời ấy ...chưa ai biết là cuộc sống sẽ ra sao ? phải làm gì cho đúng với cách mạng và lập trường tư tưởng mỗi người phải xác định và sao cho đúng sai .

     Khi trở về miền Nam, cha tôi đã không thông báo cho mấy mẹ con tôi biết ngày giờ nào người sẽ về..chỉ biết qua một người cùng làng thông báo là cha tôi vẫn còn sống và sẽ trở về gặp lại gia đình tôi một ngày gần đây....

     Chúng tôi nhận biết qua Mẹ tôi nỗi vui mừng hiện ra trong ánh mắt và trong câu chuyện mỗi đêm người hay nhắc nhớ ...và gia đình tôi hoan hỉ đón người cha mà bấy lâu tôi vẽ ra trong trí nhớ mù mờ và qua lời tả lại của Mẹ..

      .Cha tôi đó :" một con người bằng da bằng thịt, hiền hòa, nói năng có nghĩa, có tình."
       Mẹ tôi đã tần tảo sớm hôm nuôi cho người ba đứa con thơ, ngày người rời cảng Qui nhơn theo đoàn người Tập kết ra Bắc, 
     Mẹ tôi dắt hai đứa bé gái ra đưa tiễn , một đứa lên năm và một đứa lên ba đó là tôi và một bào thai ba tháng tuổi ...bây giờ ba đứa bé đã là những thiếu nữ đang tuổi thanh xuân...,và  tôi đã có hai con.

    Chiếc xe đạp Phượng Hoàng, món quà và cũng là gia tài duy nhất mà cha tôi mang về cùng với ba cây bút máy hiệu Kim Tinh, cha tôi đã trao tặng ba chị em tôi và một bản lý lịch tốt ở thời gian đó.

     .Vì thế chị em tôi mới được chọn vào lớp đào tạo nhanh nhất và được phân bổ cho khắp các huyện lị của tỉnh Nghĩa Bình ngày ấy...

     Thời gian  này gia đình tôi như một ngày hội lớn, những bà con xa gần tìm về thăm hỏi, những bạn bè từ miền Bắc về nam, những xóm giềng đến chào hỏi và hỏi về những cách phải làm sao cho phù hợp với xã hội mới bây giờ .cả về cách sống và cả về ăn mặc...cùng những lặng thầm khép kín, lắm lét nhìn nhau.
  
***

      Cuối cùng tôi cũng quyết định là chọn cho mình chiếc áo dài màu tím than còn lại trong tủ áo của tôi.
Đúng bảy giờ sáng, tôi leo lên chiếc xe đạp Phượng hoàng  của cha tôi , mấy lần suýt ngã vì sự vướng víu của hai tà áo dài và chưa quen với chiếc xe hơi cao, cha tôi tình nguyện ở nhà coi dùm đứa con gái mới bốn tháng tuổi của tôi để tôi đi nhận nhiệm sở mới .

       Ngôi trường Trung học Đống đa là điểm đến, hai dãy lớp học gồm 10 phòng học và một dãy ngang 4 phòng nằm trên khu đất cao, cái cảm giác phập phồng y như ngày đầu tiên tôi đến trường trung học, nhưng còn hồi hộp hơn vì chút nữa đây tôi phải đối diện với con người có thẩm quyền và đại diện cho cách mạng mà tôi sẽ gặp và làm việc mỗi ngày, tôi nhìn xuống thân mình lần nữa với tà áo dài ngày cũ mà thấp thoáng trong hành lang của mấy dãy lớp học không thấy ai giống như tôi cả .

      Tôi biết trong số những người đang đứng lớp phần lớn cũng là những người mà tôi quen biết cũ và cũng có một số ít từ miền Bắc, hay từ các vùng khác chuyển về công tác ở đây, họ thoáng nhìn tôi từ đầu đến chân , hơi ngại ngùng rồi vội vàng quay gót, mấy chị đàn bà áo ngắn , quần đen ,chân mang dép nhựa xanh đỏ, kể cả mấy chị giáo viên miền nam mà tôi hơi quen mặt cũng phục sức như vậy .

       Một vài thầy giáo mà tôi nhìn rất quen, cũng đã lớn lên cùng thời với tôi, nhưng sao hôm nay nhìn họ cũng giống hệt những người cán bộ nơi rừng sâu mới về...áo sơ mi cháo lòng, quần kaki không thẳng nếp, đặc biệt nhất là ai cũng có đôi dép râu, loại dép chế  từ các lốp xe nhà binh có quai hậu, màu đen và vững chãi trên chân của mỗi người ...lúc ấy những cái lốp xe cũ vứt đi bỗng chốc trở thành xa xỉ là cái "Mốt: của các ông ngày ấy. ra đường là phải có dép râu, có thêm cái nón cối thì lại càng cao cấp hơn trong xã hội lúc bấy giờ .

       Tôi ngồi chờ ở văn phòng, sau khi xong tiết dạy, các thầy cô về văn phòng ngồi uống nước và tán chuyện với nhau , ai cũng chỉ liếc nhìn tôi và không ai dám mở lời vì có lẽ nhìn  dáng vẻ bề ngoài "không giống ai " của tôi lúc bấy giờ, tôi đoán có lẽ ai trong họ cũng đang nghĩ rằng : thời buổi này mà còn mặc áo dài...giáo viên mà không biết thức thời...Sự ghẻ lạnh và xa cách từ trong ánh mắt, tôi chỉ biết nén lòng chờ và cũng không có ý định về thay áo ngắn vì tôi cũng có cái dù phải che được cái cán ...

        Một ngưới đàn ông ngoài 40, mặt lưỡi cày, hai má hơi bành ra khi mỗi lần ngưng câu chuyện, giọng Nghệ Tĩnh rất khó nghe , tên ông là  Kấn Hịch, Tên phát âm nghe như của một người dân tộc,  Sau này khi ở đây lâu ,chúng tôi đều nhận thấy ông là một người rất tốt, và nhóm giáo viên miền Nam cũng "không bị đì" như một số các trường khác mà tôi được biết qua lời kể lại của các bạn khác..ngay từ đầu  tôi cũng nhận thấy ở ông sự thông cảm và không nghe ông bảo tôi phải thay đổi y phục khi dến trường trong thời gian tới...

        Sau khi rà soát lại thời gian biểu của trường , ông bảo tôi sẽ phụ trách môn Anh văn cho 4 lớp 6  và hai lớp 8 đang không có người phụ trách, được đào tạo ra dạy Khoa học tự nhiên, nay về trường được cho dạy ngoại ngữ, nhưng tôi không dám xin xỏ gì thêm chỉ lo chép thời khóa biểu và chào từ giã ra về để chuẩn bị ngày mai lên lớp .

        Ngày đầu tiên tôi lên bục giảng cũng rất là cảm động , những đứa học trò nhỏ rất dễ thương, chúng cũng nhìn tôi với tà áo dài không giống ai ngày ấy , nhưng thảy đều thích thú và ngưỡng mộ, một đám con gái chạy đến chỗ tôi ngồi lúc ra chơi : tụi em thích cô mặc áo dài khi đứng lớp, mấy bà cô Bắc kỳ , cứ chỏng mông vào tụi em, kỳ quá  ...Ôi những thiên thần bé nhỏ của một đời tôi. Sao mà dễ thương quá.

        Hàng ngày tôi tự tìm hiểu và tự soạn cho mình một giáo án riêng cho mình, những chữ nghĩa mà tôi đã có được... bây giờ tôi đem trang trải cho đám học trò nhỏ, các em đa số là con của những nhà lao động trong miệt khu 6 , đời sống mọi người ai cũng khó nghèo, hàng tháng giáo viên như chúng tôi ngày ấy tất cả đều hưởng mức lương chung là 39 đồng và 6 hào bạc Bắc với 18 cân gạo có pha độn năm sáu cân mì sợi, mỗi đầu tháng có người phụ trách về công đoàn lo việc mua bán và phân chia hợp lý , chúng tôi chỉ đem theo cái bao cát để lãnh nhận số gạo và những nhu yếu phẩm như lon sữa, vài lạng đường, vài cây kim , ống chỉ, và năm lạng thịt heo, còn những nhu yếu phẫm khác như vải vóc, mùng mền thì công đoàn sẽ phân theo công trạng và chức vụ..

         Trong số giáo viên trong trường chỉ có thầy Thuận , thầy Hoa,thầy Long, cô Phương , chị Ân và chị Thanh Hương là đồng trang lứa với tôi, Chúng tôi phải sử dụng  lại những quần áo cũ còn lại của ngày  cũ làm sao chúng tôi có cái để che thân và trước mặt các học trò nhỏ tôi không muốn chúng nhìn  chúng tôi với một hình ảnh không đẹp về người thầy của chúng 
        Tôi được xếp cùng tổ với nhau của mấy người dạy anh Văn, thầy Thuận dạy nhạc, thầy Hoa dạy thể thao, Cô Hương ( vợ thầy Minh râu, cô Ân, người Huế, Thầy tăng Thành Long và tôi cùng một tổ,) chia nhau dạy cho 16 lớp học sinh trong thời gian ấy.

    
        Vào những ngày họp hội đồng của ngày thứ năm trong tuần, sau khi phân công cho các em làm lao động , toàn bộ giáo viên họp chung để kiểm điểm   nhau về cách sống, cách dạy của nhau ...cũng bị các chị em phê bình góp ý và nhắc nhở phải thay đổi cách ăn mặc sao cho phù hợp với thời đại bây giờ , nhưng cũng không ai bảo thẳng tôi là không được mặc áo dài , vì thế tôi vẫn điềm nhiên lên bục giảng vời tà áo dài và chỉ mấy chị em trong tổ tôi mà thôi .cuộc đời tôi thực thụ bình yên với những tháng ngày đầu đời "ĐỨNG LỚP"

***


   .Thỉnh thoảng chị em tôi có hỏi cha tôi về cuộc sống này rồi sẽ ra sao đây???, lần nào người cũng giải thích rõ ràng và nói y chang những lời mà khi họp ở trường hay học bổ túc chính trị cácvị lãnh đạo vẫn nhắn nhở cho mọi người đến thuộc lòng:

  " Các đồng chí phải vững tâm giữ vững lập trường và ý chí cách mạng triệt để,  chỉ cần chờ đợi , sau khi kế hoạch năm năm lần thứ nhất,"
  "  Sau Đại hội Đảng,  tất cả mọi người trong xã hội sẽ hưởng tiêu chuẩn bằng nhau ...mỗi sáng ai cũng được ăn bánh mì, sữa thì cứ cách một cột đèn sẽ có đặt một thùng, uống tự do...v. v...và v.v..."

      Cha tôi cũng nói đúng y những câu nói đó nên chúng tôi cũng an tâm, lúc đó vì ăn uống thiếu thốn nên tôi bị mất sữa sớm, mỗi ngày phải cho con uống nước cháo, nhưng tôi cũng thầm nói với hai con nhỏ 

      _ Các con ơi, ráng chờ năm năm nữa thôi...lúc đó con biết đi , biết chạy rồi , hai chị em con sẽ tự đến mấy cột đèn lấy sữa uống và lấy bánh mì ăn , trước khi đi học, mẹ không còn phải lo nữa rồi ...

      Những ngày trên bục giảng là những ngày cơ cực, những che dấu nhau, bươi móc nhau về mặt lập trường tư tưởng chưa đả thông, kiểm điểm và kiểm thảo, những rình rập khôn nguôi, đưa những tấm gương sáng cho đám trẻ thơ soi hoài mà chưa rạng.

    Thường sau khi các em lao động vào ngày thứ năm, nhà trường chia sân chơi ra từng phần cho các lớp để trồng mì cải thiện đời sống cho cô trò, tôi thường cùng các em đạp xe ra Ghềnh ráng, vào các rẫy để kiếm hom mì, những cây mì đã đào lấy hết củ, các em chặt lấy thân  mì ra thành khúc cỡ hai gang tay , cắm xuống đất và cây mì sẽ có nhiều lá xanh rì cả sân trường, nhưng sân chơi của các em thì không còn  nữa, màu xanh của lá mì cũng làm xanh mát tầm nhìn của cô trò tôi một chặng tháng năm dài...

    Nhưng khi thu hoạch thì chỉ toàn là thân cứng chứ không có củ vì đất lẫn đá , vì  bỡi chúng tôi chưa có kinh nghiệm về trồng trọt nên lần nào cũng thất bại, khi báo cáo lãnh đạo và công đoàn, tổ chúng tôi phải ghi thêm mấy con số không ở đàng  sau đơn vị  số lượng thu hoạch được và được biết lãnh đạo cũng ghi thêm vài con số nữa khi gởi về ty hay về bộ ...
  Số lượng cây mì xanh mướt quê hương tôi, nhưng tôi cũng không thích nó lắm vì nó có mặt trong từng bữa cơm ghé độn với toàn mì là mì .

      Bấy giờ tôi lại làm lại công việc ngày xưa mẹ tôi đã làm với chị em tôi ngày trước:

                  Cơm ghé độn mẹ nhường con phần trắng
                   Bát cơm tươi chờ đợi đến bao giờ? ? ?

      Những lần đưa  học trò lớp tôi chủ nhiệm, cô trò tôi ra Ghềnh ráng ngồi ngắm biển , 

       Ngồi trên những cục đá tròn hình trứng, gió biển thổi bốn bề, đó là thời gian  mà chúng tôi yêu thích nhất, kể cho nhau nghe những cuộc sống của từng em, gia dình các em tất cả đều cơ cực  học trò tôi nghèo quá,:tội nghiệp đến mủi lòng.
       Sau khi đi học về các em cũng thường phụ giúp cha mẹ công việc gia đình, đi mót củi ở chân núi, giữ em nhỏ, thậm chí có em còn đi bán cà rem ...

       Khuôn mặt em nào cũng ốm yếu xanh xao, những đôi mắt trẻ thơ luôn lận bận những cơm không đủ no, áo quần không lành lặn...và cuộc sống không mấy lúc được bình an vì những lệnh tập trung lao động cho vùng "kinh tế mới"

       Và những người  "đứng lớp" như chúng tôi cũng xanh xao theo các em, đôi lúc tôi cũng chán chường và muốn bỏ bục giảng vì những thiếu thốn vật chất mỗi ngày .. 
      Nhũng buổi chiều cô trò tôi thả tầm nhìn theo những đợt sóng nhấp nhô" chúng tôi cũng xôn xao về những mơ ước băng mình qua  đại dương  xa mờ đầy phong ba cuồng nộ"...

       Những thầy cô giáo như chúng tôi ngày ấy, sau buổi  đứng lớp, chúng tôi phải làm thêm nhiều công việc khác để kiếm thêm chút tiền độ nhật, các chị thường ra đứng ở các đầu chợ , gặp ai cũng hỏi chỉ một câu  :
       _Có gì bán không ? Có vật gì bán không? ? ?

       Hay có người giấu những bao thuốc lá trong áo quần, đạp xe bỏ mối cho các tủ thuốc...Mắt láo liêng, kéo che vành nón vì sợ người trong trường nhìn thấy...sẽ được phê bình kiểm điểm vào ngày 'họp hội đồng"

         Những cái có thể bán được của mọi người ngày ấy : là mấy cái áo dài cũ nhưng còn mới, mấy cái muổng nỉa cũ, đôi giày, cái ấm tích cũ, cái Radio , cái quạt máy v.v...tất cả đều bán được và đều có người mua ,
        Một vài người khác, trong đó có tôi:  sau giờ dạy về nhà là tôi đan móc, những bông hoa kết từ những mũi kim đan , đã giúp tôi vượt qua cơn khốn khó của cuộc đời, làm đẹp cho đời và cho các con tôi có bữa ăn có thịt thà  và bộ áo quần lành lặn.
  
        Những thầy giáo thì thường làm rẫy hay sửa xe đạp, đốt than  nơi ven núi...

***

      Bây giờ sau hơn bốn thập kỷ đã đi qua,  ngồi nhớ lại những việc mà ngày xưa tôi đã làm và những ngày còn đứng lớp , tôi đã không làm cái công việc mà tôi cho là không lịch sự và khiếm nhã với các học trò nhỏ của tôi ngày ấy ...
  
      Khi đứng trước các em, tôi vẫn kín đáo và lịch sự trong hai tà áo dài che phủ, trong bài giảng cho các em tôi vẫn đem hết tâm hồn ra giảng dạy với tất cả tấm lòng và khả năng có được.

       Khi lìa xa các em tôi vẫn nhớ như in từng đứa một , khi tình cờ thấy tên một em nào mà tôi nhìn thấy là tôi hình dung ra em đó ngay ...

      Thỉnh thoảng có vài em rời thành phố chuyển đi vùng kinh tế mới hay về một vùng quê xa để kiếm sống khi đến xin học bạ hay giấy chuyển trường, tôi đã không làm khó dễ.
  
      Tôi luôn sửa cho các em một học bạ đẹp và lời nhận xét tốt đẹp , phụ huynh không phải chờ lâu và tuyệt đối không nhận một quà cáp nào cả,( trong thời điểm đó cũng có những con người khác có làm chuyện đó.)

      Đó chỉ là những cái mà khả năng và tấm lòng mà tôi đã để lại cho các em , những đứa học trò nhỏ của tôi ngày ấy.

      Tôi rất tự hào rằng : Tôi đã đem hết tấm lòng , những kiến thức đã thu nhận từ trường Sư phạm Qui Nhơn, tất cả đã trao hết lại cho đám trò nhỏ thân thương của thành phố biển Qui Nhơn ngày cũ.

     Suốt chặng đường dài gần mười năm tôi 'Đứng lớp", cho đến lúc giã từ các em, cô trò tôi đã từ biệt nhau với biết bao bịn rịn, thân thương lắm ... những giọt nước mắt mà các em đã ban tặng cho tôi ngày gia đình tôi lên chuyến tàu xuôi Nam...Suốt chuyến tàu đêm ngày ấy... Và những giọt nước mắt lặng thầm đã rớt rơi suốt chặng đường mà tôi đã đi qua.

     Đó cũng chính là phần thưởng mà các học trò dấu yêu của tôi ngày cũ đã âm thầm ban tặng cho tôi...Tôi đã may mắn hơn nhiều bạn cùng lớp, cùng khoá với tôi ngày ấy:  Họ chưa được một lần trên bục giảng, chưa hề có một học trò nghĩa tình như của riêng tôi...

        Bây giờ các em , những đứa học trò nhỏ ngày nào của tôi ngày ấy ...Có lẽ đã tung bay ra khắp mọi miền trên đất nước Việt Nam và khắp thế giới...,

      Đã có một lần gần ba mươi năm sau ...Cũng tại nơi này chúng tôi đã một lần gặp  lại nhau trong tay bắt mặt mừng, ôm chặt nhau trong vòng tay ân tình , thắm đậm tình sâu nghĩa nặng .

     Trong lần hội ngộ ấy:  Tôi lại đọc được tên của từng đứa một, trong trí nhớ già nua của  một người già đang khập khểnh bước chân vào tuổi lục tuần....Cô giáo trẻ ngày xưa của các em ...bây giờ cả cô trò mái đầu cùng điểm bạc.
     Ngày đó tôi cũng đã làm các em vô cùng kinh ngạc và nhiều em lại tiễn chân tôi bằng những giọt nước mắt  yêu thương.

      Mới đó mà cũng đã gần mười năm .. tôi vẫn giữ mãi những kỷ niệm của những ngày đứng lớp và những khuôn mặt ngây thơ bé dại ,..và những mái đầu chớm bạc của một vài em mà tôi đã gặp lại...sao thương quá là thương...

     Nếu bây giờ có một điều ước: ." .Xin cho tôi được một lần nữa : gặp lại tất cả những học trò cũ thân thương của tôi , được cùng nhau ngồi trên Biển Quy Nhơn, mỗi người sẽ kể cho nhau nghe những thăng trầm cuộc đời nhau qua bốn thập kỷ xa mờ...bây giờ gặp lại "
  
       Mong sao các em bây giờ là những người đã thành đạt, sáng tạo, giỏi giang và có những cuộc sống đầy đủ và bình yên bên mái ấm gia đình của mỗi người.

     Thương nhớ lắm:    Những học trò nhỏ của tôi, đã một thời nhìn tôi trên bục giảng.
                  
         Atlanta July 25th 2017

                Nguyên Hạ_Lê Nguyễn